Specyficzne  trudności  w  nauce, czyli  dysleksja

 Definicja dysleksji

 Mówiąc o dysleksji kładzie się największy nacisk na dysfunkcje językowe. Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji podaje następującą definicję dysleksji:Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem uwarunkowanym konstytucjonalnie. Charakteryzuje się trudnościami w dekowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonetycznego. Trudności w dekowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowych, często obok trudności w czytaniu dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu pisania i poprawnej pisowni.

Rodzaje dysleksji:

1. dysleksja rozwojowa– to trudności w nauce czytania (najłagodniejsza postać dysleksji),
2. dysortografia– trudności w nauce poprawnego pisania,
3. dysgrafia – niewłaściwy poziom graficzny pisma,
4. dyskalkula– trudności w uczeniu się matematyki (najmniej poznana forma dysleksji),
5. głęboka dysleksja rozwojowa– kilka rodzajów trudności w nauce występujące ze znacznym nasileniem (poważna forma dysleksji).

 Często termin dysleksja jest zastępowany terminem „specyficzne trudności w nauce”.

Czym jest dysleksja?

Dysleksja jest zaburzeniem centralnego układu nerwowego, które mają charakter parcjalny
i występują przede wszystkim w obszarze procesów poznawczych. W obecnej nauce polskiej istnieją dwa stanowiska odnośnie dysleksji.

1. Pierwsze z nich prezentuje profesor Marta Bogdanowicz. Jej zdaniem dysleksja jest zaburzeniem na całe życie. Zaburzeniem, z którego nie wyrasta się.
2. Drugie z kolei należy do kinezjologii edukacyjnej, której przedstawicielką jest dr Swietłana Mazgutowa (uczennica Dennisonów). Zwolennicy tego stanowiska uważają, iż można wyleczyć się z dysleksji.

 W tym miejscu należy zwrócić uwagę na opinię irlandzkich naukowców z Uniwersytetu Królewskiego w Belfaście, która opublikowana została w medycznym tygodniku „Lancet”. Zauważyli oni, że dysleksja to nie tylko trudności w czytaniu i pisaniu, ale problemy z koncentracją oraz orientacją w czasie i przestrzeni. Dyslektycy mylą się w liczeniu a nawet nie potrafią wypracować powtarzalnego podpisu. Uważają oni też, że przyczyn dysleksji należy upatrywać się w móżdżku, czyli tej części mózgu, która odpowiada za koordynację ruchów i przetwarzanie informacji związanych z nabywaniem wiedzy i umiejętności. Zalecali oni specjalną gimnastykę dyslektycznym dzieciom
|w wieku 9-10 lat. Wyniki były rewelacyjne. Dzieci bardzo szybko odrabiały opóźnienia.

 Przyczyny dysleksji:

 Profesor Marta Bogdanowicz przyczyny i objawy dysleksji poprzedza terminem „ryzyko dysleksji”. Dzieckiem ryzyka dysleksji jest każde dziecko pochodzące z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i skomplikowanego porodu. Należy bacznie obserwować rozwój dzieci urodzonych przedwcześnie, z martwicy, z niską wagą urodzeniową, w złym stanie fizycznym
(w skali Apgar poniżej 10 punktów, szczególnie, gdy osiąga wartość poniżej 6 punktów). Duże prawdopodobieństwo wystąpienia dysleksji dotyczy rodzin, w których trudności takie jak: dysleksja rozwojowa, opóźnienie rozwoju mowy, oburęczność i leworęczność już się pojawiały.

 Dzieci ryzyka dysleksji mogą być identyfikowane na podstawie charakterystycznych symptomów. Pojawiają się one już w okresie poniemowlęcym. Aby dostrzec te symptomy należy
je znać. Profesor Marta Bogdanowicz, która od lat zajmuje się tym problemem, opracowała listę symptomów ryzyka dysleksji, która stanowi przewodnik wywiadu z rodzicami na temat przebiegu rozwoju dziecka mającego na celu ustalenie specyfiki zaburzeń. Symptomy ryzyka dysleksji można dostrzec w kolejnych etapach rozwoju dziecka. Do rozpoznania zagrożenia dysleksją nie wystarczy stwierdzenie pojedynczego objawu. Im więcej objawów tym ryzyko wystąpienia dysleksji jest realniejsze. Nie u wszystkie dzieci, u których zaobserwowano objawy ryzyka dysleksji, zaburzenie to wystąpi.

 Lista ryzyka dysleksji:

 Ryzyko dysleksji jest prawdopodobne u dzieci:

1. obciążonych genetycznie (dysleksja występuje w rodzinie),
2. pochodzących z nieprawidłowego przebiegu ciąży i porodu,
3. u których można zaobserwować dysharmonię w rozwoju psychomotorycznym.

Wiek niemowlęcy (0 – pierwszy rok życia)

Duża motoryka– opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy:

1. Dzieci nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w postawie siedzącej i stojącej;
2. Dzieci przejawiają minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniżony totus mięśniowy, utrzymujące się pierwotnie odruchy wrodzone, które powinny zniknąć do końca pierwszego roku życia.

Wiek poniemowlęcy (2 – 3 lata)

Duża motoryka - opóźniony rozwój ruchowy:

1. Dzieci mają trudności w utrzymaniu równowagi, automatyzacją chodu. Później zaczynają chodzić i biegać.

 Mała motoryka – opóźniony rozwój motoryki rąk:

1. Dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze (np. myjąc ręce, ubierając się, jedząc łyżką, zapinając duże guziki), a także mało sprawne w zabawach manipulacyjnych np. polegających na budowaniu z klocków).

 Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo ruchowa – opóźnienie rozwoju grafomotorycznego:

1. Dzieci nie próbują same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku poziomego i pionowego linii, w wieku 3 lat nie potrafią rysować koła.

 Funkcje językowe- opóźniony rozwój mowy:

1. Dzieci później wypowiadają pierwsze słowa (w pierwszym roku życia), w wieku 2 lat – zdania proste i w wieku 3 lat zdania złożone.

wiek przedszkolny (3 – 5 lat)

 Duża motoryka – niska sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:

1. słabo biega,
2. ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, np. podczas chodzenia po linii krawężnika,
3. z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze,
4. jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych.

 Mała motoryka – słaba sprawność ruchowa rąk, której symptomami są:

1. trudność i niechęć do wykonywania czynności samoobsługowych, np. zapinania dużych guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie korali.

 Koordynacja wzrokowo-ruchowa, w zakresie, której zaburzenia pojawiają się:

1. trudności z budowaniem z klocków,
2. niechęć dziecka do rysowania, wykonywaniem bardzo uproszczonych rysunków,
3. poprzez sposób trzymania ołówka w palcach (nieprawidłowy chwyt) – dziecko rysując za mocno lub za słabo go przyciska,
4. brakiem umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu opartego na kącie w wieku 5 lat.

 Funkcje wzrokowe – zaburzenia w rozwoju objawiają się:

1. nieporadnością w rysowaniu (rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie),
2. trudności w składaniu według wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek, mozaiki.

 Funkcje językowe – zaburzenia w rozwoju stają się widoczne poprzez:

1. opóźnienia w rozwoju mowy,
2. nieprawidłową artykulację wielu głosek,
3. jako trudności z wypowiadaniem niezbyt złożonych wyrazów (częste przekręcanie wyrazów), wydłużony okres posługiwania się neologizmami,
4. trudności w rozpoznawaniu i tworzeniu rymów i aliteracji (rymy występują, gdy zakończenie słów brzmi podobnie lub tak samo np. k-otek pł-otek, natomiast aliteracja, gdy początek słów brzmi tak samo ok.-o ok.-ręt),
5. trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem nazw (szczególnie sekwencji nazw, takich jak pory dnia, nazwy posiłków),
6. trudności z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek,
7. trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie głównie równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób słownictwa.

 Lateryzacjaopóźniony rozwój:

1. brak przejawów preferencji jednej ręki.

 Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni, czyli opóźnienie orientacji:

1. z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazać prawej ręki (myli się).

 Klasa 0 (6 – 7 lat)

 Duża motoryka– obniżona sprawność ruchowa, która objawia się tym, że dziecko:

1. słabo biega, skacze,
2. ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych, takich jak: chodzenie po linii, stanie na jednej nodze,
3. ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, łyżwach, rowerze, hulajnodze.

 Mała motoryka – mała sprawność manualna, dla której charakterystyczne są:

1. trudności z wykonaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi, np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardę, używaniem widelca, nożyczek,
2. trudności z opanowanie podstawowych nawyków ruchowych podczas rysowania i pisania, np. dziecko pomimo wielu ćwiczeń niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku kreśli linie pionowe (od dołu do góry) i poziome (od prawej do lewej).

 Koordynacja wzrokowo – ruchowa - zaburzenia objawiają się jako:

1. trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki,
2. tym, że dziecko źle trzyma ołówek w palcach (nieprawidłowy chwyt), ma trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych (np. rysowaniem rombu w wieku 6 – 7 lat).

 Funkcje językowe – zaburzenia objawiają się jako:

1. wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów(przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek np. sosa lub szosza),
2. błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne,
3. trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne: nad – pod, za – przed, wewnątrz – na zewnątrz,
4. trudności z różnicowaniem podobnych głosek np. z-s, b-p, k-g w porównywanych słowach typu: kosa – koza lub w tzw. sztucznych; resa – reza,
5. mylenie nazw zbliżonych fonetycznie,
6. trudności z wykonywaniem operacji (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania, zastępowania, przedstawiania) na cząstkach fonologicznych (logotomach, sylabach, głoskach) w takich zdaniach, jak wydzielanie sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy wyrazowej i głosowej), analizowaniem struktury fonologicznej słów (np. w poleceniach typu odszukaj słowa ukryte w nazwie „lewkonia”, o czym myślę: „baba...aga”, „kapiekasek”, czerwony kapturek”, rozpoznawanie i tworzenie rymów i aliteracji (np. w poleceniach typu: wymyśl rym do słowa „mama”, które słowa się rymują: „Tomek – Adam – domek”, a które słowo brzmi inaczej; które brzmią podobnie ”kolejka – pociąg – kolega”),
7. trudności z zapamiętaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie,
8. trudności z zapamiętywaniem nazw, trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak: nazwy dni tygodnia, pór roku kolejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj – dziś – jutro, i sekwencji cyfr: szeregów czterocyfrowych.

 Funkcje wzrokowe – zaburzenia, które można dostrzec:

1. trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także ich syntetyzowaniem w całości, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów wyróżniających dwa obrazki,
2. trudności z wyróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m – n, l – t – ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni np. liter p –g – d – b.

 Lateryzacja– opóźnienie w rozwoju lateryzacji:

1. obserwujemy brak dominacji ręki dominującej; dziecko nadal jest oburęczne.

 Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni - opóźnienie w rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, które objawia się tym, że dziecko:

1. ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, gdy określa terminami: prawe lewe np. prawa i lewa ręka, noga, ucho,
2. nie umie określić kierunku na prawo i lewo od siebie (droga na prawo, drzwi na lewo).

 Orientacja w czasie – zaburzenia dotyczące trudności z określaniem pory roku, dnia.

 Czytanie– nasilone trudności w nauce czytania, dla których charakterystyczne jest to, że dziecko:

1. np. czyta bardzo wolno,
2. głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej syntezy,
3. przekręca wyrazy,
4. nie rozumie przeczytanego zdania.

 Pierwsze próby pisania – można zaobserwować, że dziecko:

1. często pisze litery i cyfry zwierciadlane,
2. odwzorowuje wyrazy, zapisuje je od strony prawej do lewej.

Wiek szkolny (klasa 1 –3)

 Duża motoryka – czyli mała sprawność ruchowa całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:

1. ma trudności z opanowaniem jazdy na hulajnodze i rowerze dwukołowym, wrotkach, łyżwach, nartach,
2. niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wychowania fizycznego, ponieważ ma trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń, np. układów gimnastycznych.

 Mała motoryka – czyli obniżona sprawność ruchowa rąk – zauważamy, że dziecko:

1. nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z ubieraniem się, myciem i jedzeniem (nożem i widelcem).

 Koordynacja wzrokowo - ruchowa zaburzenia objawiają się jako:

1. trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem,
2. niechęcią do rysowania i pisania,
3. poprzez sposób trzymania ołówka /długopisu dziecko zbyt mocno przyciska ołówek/, długopis, przez co ręka szybko się męczy,
4. trudnościami w rysowaniu szlaczków w liniarze zeszytu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych,
5. poprzez niski poziom rysunków i pisma dziecko „brzydko” rysuje (poziom wykonania nieadekwatny do wieku życia) i niestarannie pisze (nie mieści się w liniaturze, zagina „ośle uszy” na rogach kartek zeszytu, pisze wolno).

 Funkcje wzrokowe – zaburzenia, które można dostrzec:

1. trudności z wyróżnianiem elementów z całości lub ich syntetyzowaniem w całość, np.. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki,
2. trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,
3. trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (np. liter m – n, l – t – ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni np. p – g – b – d.

 Funkcje językowe – zaburzenia objawiają się jako:

1. wadliwa wymowa,
2. przekręcanie złożonych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asylilacje głosek, np. sosa, szosa),
3. używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym: trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, sformułowań wyrażających stosunki przestrzenne: nad – pod, za – przed, wewnątrz – na zewnątrz,
4. trudności z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną, czyli trudności dotyczące zapamiętywania: sekwencji nazw np. nazw dni tygodnia, pór roku, nazw kolejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj – dziś – jutro, sekwencji cyfr: szeregów czterocyfrowych, wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia więcej niż w tym samym czasie,
5. trudności z szybkim wymienieniem nazw, np. wszystkich znanych owoców, szeregu słów,
6. wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazów,
7. trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr, powtarzaniem z pamięci szeregu słów oraz szeregów cyfrowych złożonych z 5 cyfr, trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia.

 Lateryzacja – opóźnienie w rozwoju lateryzacji:

1. utrzymanie się oburęczności.

 Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni– przejawy zaburzeń to:

1. trudności z jednoczesnym wskazywaniem na sobie części ciała i określaniem ich terminami: lewe – prawe, np. odróżnianie prawej i lewej ręki, strony ciała,
2. trudności z określaniem położenia przedmiotów względem siebie np. droga na prawo zaś drzwi na lewo,
3. pisanie liter i cyfr zwierciadlanie lub zapisywanie wyrazów od prawej do lewej strony.

 Czytanie– nasilone trudności w nauce czytania, które można dostrzec, jeżeli dziecko:

1. bardzo wolno czyta prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), ale mało błędów,
2. bardzo szybko czyta, ale popełnia przy tym bardzo dużo błędów – wynikają one z tego, że dziecko domyśla się treści na podstawie kontekstu,
3. niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst.

 Pisanie- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej to:

1. trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter o skomplikowanej strukturze np. wielkie litery pisane: F, H, Ł, G,
2. mylenie liter podobnych pod względem kształtu np. l –t – ł, m – n,
3. mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni: p – b – d – g,
4. popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów.

 Pisanie – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni wynikające z opóźnienia rozwoju fonologicznego aspektu funkcji językowych (spostrzegania słuchowego dźwięków mowy) i pamięci fonologicznej objawiają się:

1. myleniem liter odpowiadającym głoskom podobnym fonetycznie np. głoski z-s, w-f, d-t, k-g,
2. trudności z zapisywaniem zmiękczeń, myleniem głosek i-j, głosek nosowych ą – om, ę – en,
3. nagminnym opuszczaniem, dodawaniem, przestawianiem, pomijaniem liter i sylab, pisaniem wyrazów bezsensownych,
4. nasilonymi trudnościami podczas pisania ze słuchu (dyktando).

Orientacja w czasie – przejawy zaburzeń to:

1. trudności z określaniem pory roku, dnia, czasu na zegarze.

U dzieci starszych

 Dysleksja nasila się swoje objawy i oprócz tych wymienionych w klasie 1 –3 pojawiają się wtórne objawy dysleksji np. depresja (zachwianie zdrowia psychicznego), nerwicowość, zaburzenia emocjonalne, fobie, stresy, zaburzenia osobowości takich jak: niska samoocena, brak zaufania do siebie, poczucie bycia pechowcem, osobą pokrzywdzoną, przekonanie o niesprawiedliwości losu, mniejsze ambicje i skłonność do rezygnowania z rozmaitych zadań np. z kontynuowania edukacji, (przez co osiągają niski status społeczny, gorszą pracę).

 Dziecko ryzyka dysleksji nie musi stać się dzieckiem dyslektycznym. Wszystko zależy od tego, jak szybko rozpoznamy jego potrzeby i zareagujemy na nie, czy uda nam się, nim dziecko zacznie doświadczać niepowodzeń w nauce, i w jakim stopniu, wyrównać dysharmonie w rozwoju psychomotorycznym.

Rozpoznanie dysleksji następuje wtedy, gdy można wykluczyć wpływ takich czynników jak:

• niski poziom inteligencji;
• nieodpowiednie metody nauczania, ze względu na niskie kwalifikacje nauczycieli lub niewłaściwie dobrane treści programowe,
• trudna sytuacja społeczno - ekonomiczna,
• niepełnosprawność np. wada wzroku lub słuchu,
• „widoczne” zaburzenia neurologiczne, które powodują problemy także w innych dziedzinach życia,
• czynniki emocjonalne, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na koncentrację uwagi i spełnianie poleceń nauczyciela, tym samym upośledzając zdolności dziecka do nauki.

Jak pomóc dziecku dyslektycznemu?

 W przypadku stwierdzenia u dziecka ryzyka dysleksji dziecko natychmiast powinno być zdiagnozowane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną (by określić, która sfera dziecka jest zaburzona lub zagrożona zaburzeniem). Dziecko, u którego stwierdzono dysleksję lub zagrożone dysleksją powinno otrzymać pomoc, gdyż nie jest w stanie poradzić sobie samo.

Do pomocy takiej zobowiązane jest:

1. środowisko rodzinne dziecka,
2. szkoła (lub inna placówka opiekuńczo wychowawcza).

Formy pomocy, jakie powinna udzielić szkoła to:

• pomoc logopedyczna,
• pomoc pedagogiczna,
• pomoc psychologiczna.

Ważną sprawą jest wspieranie dziecka we wszystkich jego poczynaniach tak ze strony kadry pedagogicznej jak i rodziców.

Sprawę pomocy dziecku mającemu trudności w nauce regulują:

1. Zarządzenia Nr 15 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 1993 roku w sprawie zasad udzielania uczniom pomocy psychologicznej i pedagogicznej (Dz.U. nr 6 z 1993r.)
2. Rozporządzenie ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. nr 13 z 2001 r.)

 Na podstawie tych zarządzeń dziecku powinna być udzielana pomoc już w przedszkolach, klasach zerowych i starszych oraz we wszystkich typach szkół. Niestety rozporządzenia te nie są wykorzystywane w praktyce. W szkołach często nie ma psychologów, pedagogów ani logopedów. Brak zajęć korekcyjno – kompensacyjnych w przedszkolach.

Zadaniem rodziców jest wspieranie dziecka we wszystkich jego poczynaniach, motywowanie go do podejmowania działań, zadbanie, by dziecku udzielona została pomoc, do jakiej zobowiązana została szkoła na podstawie przytoczonych przepisów prawnych, zapewnienie dziecku zajęć z gimnastyki mózgu (gdyż jest to jedyna znana metoda pracy z dzieckiem dyslektycznym, która daję dziecku szansę pokonania dysleksji). Dbałość, by dziecko wywiązywało się z powierzonych mu zadań. Zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa, ponieważ są to dzieci, które często ulegają wypadkom.

Gimnastyka mózgu

Wielką nadzieją dla dzieci, rodziców i nauczycieli są zajęcia z gimnastyki mózgu. Twórcą tej metody był Jose Silva, meksykański emigrant, który osiadł w USA w Teksasie.

Miał on 9 dzieci, które w szkole zostały uznane za niewyuczalne. Groziło im przeniesienie do szkoły specjalnej. Silva nie chciał się z tym pogodzić, bo jako ojciec znał swoje dzieci lepiej niż nauczyciele i doskonale wiedział, że są całkiem normalne. Prawdopodobnie dzieci Silvy miały dysleksję. Silva bardzo chciał pomóc swoim dzieciom. Zauważył, że dzieci łatwiej uczą się w stanie rozluźnienia, czyli podczas zabawy. Zauważył też, że dzieci łatwiej uczą się przed zaśnięciem. Silva zaczął mierzyć częstotliwość fal mózgowych w stanie rozluźnienia. Okazało się, że jest to częstotliwość znacznie mniejsza od tej, jaką mózg posługuje się przez większą część dnia. Jest to częstotliwość alfa. Potwierdził także, że na tym poziomie częstotliwości poprawią się praca umysłu. Nasze myślenie wzmocnione wyobraźnią i intuicją zyskuje cech genialności. Dzieje się tak, dlatego, że (na poziomie alfa) prawa półkula i lewa półkula mózgowa zaczynają ze sobą lepiej współpracować niż dotychczas. Odkrycie to miało bardzo duże znaczenie w badaniach nad dysleksją, gdyż dyslektyczne deficyty mają swoje źródło właśnie w zakłóceniach współpracy obu półkul mózgowych. Dysleksja to w dużej mierze problem koncentracji uwagi.

Odkrycie Jose Silvy wykorzystywali w swej pracy Paula i Gail Dennisonowie. Odkryli oni, związek między zorganizowanymi ruchami ciała a pracą mózgu. Dennisonowie to amerykańskie małżeństwo, z wykształcenia psychologowie, nauczyciele akademiccy jednego z amerykańskich uniwersytetów. U schyłku lat 60-tych, pracując z dziećmi dyslektycznymi, zauważyli, że jeżeli nauka takich dzieci odbywa się w ruchu, przychodzi im ona znacznie łatwiej niż w stanie spoczynku. Dennisonowie obserwowali, które ruchy wywierają najbardziej zbawczy wpływ na dzieci i opierając się na tym, stworzyli kanon podstawowych ćwiczeń, które zostały nazwane gimnastyką mózgu. W ten sposób narodził się jeden z podstawowych zrębów kinezjologii edukacyjnej, która jest nauką młodą, ale bardzo dynamicznie rozwijającą się.

Kinezjologia edukacyjna jest nauką o tym, jak rozwija się człowiek (zarówno dziecko jak
i dorosły), gdy wykorzystuje do tego naturalny ruch fizyczny Kierunek ten propaguje specjalnie dobrane ruchy, które sprawiają, że ciało i mózg pracują w sposób optymalny na rzecz rozwoju
i samorealizacji każdej osobowości. Nie należy mylić wychowania fizycznego czy sportu z kinezjologią edukacyjną. Kinezjologia edukacyjna nie zajmuje się każdym ruchem, lecz ruchami bardzo specyficznymi. Takimi ruchami, które aktywizują i stymulują odpowiednie obszary mózgu; ruchami, które powodują zwiększenie ilości połączeń nerwowych między prawa i lewą półkulą mózgową, przez co poprawia się jakość pracy umysłowej. Dodatkową zaletą kinezjologii edukacyjnej jest to, że jej stosowanie nie jest ani pracochłonne, ani czasochłonne. Gimnastyce mózgu wystarczy poświęcić kilkanaście minut dziennie, by w krótkim czasie osiągnąć zauważalne rezultaty.

Podstawowe ćwiczenie kanonu Denisona to ruchy naprzemienne. Powodują, że przepływ informacji z jednej półkuli mózgowej do drugiej następuje nawet do 28 razy szybciej przy wielokrotnie mniejszym wydatku energetycznym. Człowiek myśli szybciej, sprawniej, a męczy się znacznie mniej.

Gimnastykę mózgu powinni stosować wszyscy. Jednak szczególne znaczenie ma dla tych,
u których współdziałanie obu półkul mózgowych jest zakłócone lub niepełne, czyli dla dzieci dyslektycznych, dysortograficznych, nadpobudliwych, opóźnionych w rozwoju, z porażeniem mózgowym albo w inny sposób „doświadczonych przez los”. Dla tych osób stosowanie gimnastyki mózgu może mieć zbawienne skutki. Dzięki bardzo prostym ćwiczeniom niedostatki we współpracy obu półkul mogą zostać naprawione a specyficzne trudności w nauce minąć. Dziecko rozwija się bardziej harmonijnie i bez wielu niepotrzebnych stresów.

Jak to się dzieje, że nieskomplikowane ćwiczenia są w stanie w tak dużym stopniu poprawić pracę mózgu?

Otóż, ośrodki nerwowe znajdujące się w lewej półkuli zawiadują prawą stroną ciała, a ośrodki z prawej półkuli lewą stroną ciała. Gdy wykonujemy ruch lewą nogą, impuls nerwowy dociera do prawej półkuli; kiedy robimy ruch prawą ręką impuls idzie do lewej półkuli. Jeżeli wykonujemy ruch lewą nogą oraz prawą ręką i jesteśmy w stanie utrzymać przy tym równowagę to tworzą się nowe połączenia nerwowe, a stare na nowo się udrażniają i wzmacniają. Praca prawej i lewej półkuli zaczyna przebiegać sprawniej. Lewe ucho może lepiej kooperować z prawym, a prawe oko z lewym. W ten sposób nauka dla dzieci dyslektycznych, u których ten mechanizm jest zakłócony, przestaje być przyczyną stresów a nauka staje się łatwiejsza. Mózg człowieka jest doskonały. Gdy liczba połączeń między półkulami jest mała, mózg też sobie radzi. Pracę mózgu porównać to można do jazdy drogą, która jest zatłoczona lub podróżą do Warszawy przez Wrocław, podróż trwa dłużej i jest bardzo męcząca. Z chwilą powstania nowych połączeń na styku obu półkul przepływ informacji odbywa się szybciej i ze znacznie mniejszym wysiłkiem.

Przyczyny tego, że u niektórych dzieci ilość połączeń nerwowych (a tak jest u dyslektyków) jest zbyt mała, mogą być bardzo różnorodne. Podstawowe, bardzo istotne z punktu rozwoju ruchy, zostały we wczesnym okresie życia „zostały nieprzerobione” (dotyczy to ruchów naprzemiennych). Stać to się może udziałem dzieci, które:

• rodziły się w wyniku cesarskiego cięcia;
• w dzieciństwie mało raczkowały;
• zbyt szybko zostały przesadzone do chodzika.

Jeżeli tego zabraknie, odpowiednia część połączeń nerwowych nie ma szansy rozwinąć się. W późniejszym wieku może to prowadzić do dysleksji, dysgrafii, dysortografii, dyskalkuli, nadpobudliwości.

Istnieją jednak okoliczności, w których, gimnastyka mózgu przynosi efekty szybciej. Mam na myśli zabiegi mikrokinezyterapii. Mają one na celu udrożnić impulsom drogę do mózgu. Roman Warszewski mówi, że takich zabiegów powinno być dwa.

Ćwiczenia gimnastyki mózgu winny być poprzedzone specjalnymi zabiegami rozluźniającymi, które usuwają blokady stresów w tym stresów szkolnych. Podnoszą one rezultaty ćwiczeń i sprawiają by „para szła w koła a nie w gwizdek”.

Skuteczna też jest w przypadku dysleksji kuracja ziołowa dr Jacka Belczewskiego z Centrum Medycyny Andyjskiej w Londynie.

Kompletna metodę antydyslektyczną możemy przedstawić następująco:

• sesja mikrokinezyterapii,
• gimnastyka Dennisona,
• równolegle – masaż rozluźniający, żeby podnieść jego skuteczność,
• kuracja ziołowa, żeby masaż dawał trwalsze efekty,
• dieta (ograniczenie cukrów oraz tłuszczów), cukier jest przyczyną trudności w uczeniu się. 

Cykl:

stres - (adrenalina)

infekcja - (obniżona biegunowość komórki nerwowej – bezbronność komórkowa – upośledzenie działania układu odpornościowego – powtarzające się infekcje ucha – uszkodzenie w układzie przedsionkowym – obniżona koncentracja, trudności w uczeniu się).

antybiotyki - (powtarzający się ciąg szerokiego spektrum antybiotyków),

drożdże – (zabijanie całej naturalnej flory ciała –

a/ zabijanie bakterii kwasu mlekowego hamującego wzrost drożdży –

b/ szybszy wzrost drożdży niż innej flory – przerost drożdży),

cukier - (w diecie bogatej w cukry),

alkohol, - produkt uboczny metabolizmu drożdży – obniżenie przez alkohol sprawności płata czołowego, początek nowego cyklu.

Do 8 roku życia zabronienie oglądania telewizji, później kontrolowanie programów, by wyeliminować główne źródło przemocy i stresu.

Metoda Dennisona ma tą zaletę, iż gimnastyce mózgu nie muszą towarzyszyć sesje mikrokinezyterapii, masaże czy też kuracja ziołowa by efekty jej stosowania były widoczne. Choć stosowanie zabiegów dodatkowych przyśpiesza wyleczenie z dysleksji, kinezjologia jest tą dziedziną nauki, która daje szansę całkowitego wyleczenia z dysleksji, czego nie dają metody pracy z dzieckiem zalecane przez Martę Bogdanowicz. Mimo to osiągnięć profesor Marty Bogdanowicz nie można lekceważyć i nie doceniać. Uczestnictwo dziecka w zajęciach gimnastyki mózgu nie oznacza, iż nie potrzebne mu są zajęcia korekcyjne, kompensacyjne, pomoc psychologiczno-pedagogiczna czy też logopedyczna. Gimnastyka mózgu stanowić powinna równoległą płaszczyznę pomocy dziecku.

Literatura:

1. Marta Bogdanowicz, Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2002.
2. dr Carla Hannaford, Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł podstawy kinezjologii edukacyjnej, Polskie Stowarzyszenie Kinezjologów we współpracy z Medyk Sp.zoo.
3. Julian Elliott, Maurice Place, Dzieci i młodzież w kłopocie poradnik nie tylko dla psychologów, WSiP, Warszawa 2000r.
4. Roman Warszewski, Jak wyleczyłem dziecko z dysleksji, Tower Press, Gdańsk 2002r.

 

Opracowała: Alina Gołas